„Nie trzeba się załamywać, jest się przecież mężczyzną”. Obrazy męskości w pamiętnikach konkursowych polskich mężczyzn pracujących przymusowo na rzecz Trzeciej Rzeszy

Szczegóły produktu Książka powstała na podstawie pracy magisterskiej o tym samym tytule, przygotowanej na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego w 2022 roku. Została napisana na podstawie relacji byłych polskich robotników przymusowych, którzy pierwszy raz tuż po wojnie – w 1946 roku, a następnie w latach 1964–1965 zdecydowali się spisać swoje przeżycia na potrzeby ogólnopolskich konkursów pamiętnikarskich. Wychodząc od koncepcji „męskości hegemonicznej” Raewyn W. Connell (Masculinities, 2005), a także inspirując się modelem przedstawionym przez Maddy Carey w książce Jewish Masculinity in the Holocaust Between Destruction and Construction (2019), autorka zaproponowała własne pojęcie „depozytów męskości” – umownych „skrytek”, w których kryły się atrybuty i tożsamości konstruujące męskość pamiętnikarzy. Te depozyty to: ciało, cechy osobowości, tożsamość narodowa oraz wyobrażenia o rolach społecznych przypisanych mężczyznom, takich jak obrońca/opiekun, żywiciel, kochanek czy buntownik/wojownik. Wnioski z dokonanej analizy wskazują, że dla wielu polskich mężczyzn doświadczenie pracy przymusowej miało charakter głęboko demaskulinizujący. Na robotach przymusowych nie byli oni bowiem w stanie realizować ról kulturowo przypisanych mężczyznom, a w zetknięciu z nazistowskim aparatem państwowym doświadczali bezsilności i cierpienia. W pamiętnikach konkursowych – zarówno tych z lat 40., jak i 60. – starali się więc, z pomocą różnych strategii narracyjnych, symbolicznie odzyskać utraconą w czasie wojny męskość.Przedmowa / 9 Wstęp / 11 1. Pamiętnik konkursowy / 15 1.1. Historia konkursów pamiętnikarskich w Polsce /15 1.2. Pamiętnik konkursowy jako źródło historyczne / 18 1.3. Pamiętniki konkursowe wykorzystane w tekście / 21 1.3.1. Konkurs „Położenie robotników polskich pod okupacją niemiecką” – rok 1946 / 21 1.3.2. Konkursy „Wspomnienia robotników rolnych wywiezionych w czasie okupacji na roboty przymusowe do Niemiec” i „Na robotach w III Rzeszy” – 1964–1965 / 25 1.4. Problem bazy źródłowej / 29 2. Praca przymusowa na rzecz Trzeciej Rzeszy / 33 2.1. Literatura przedmiotu / 33 2.1.1. Literatura światowa / 33 2.1.2. Literatura polska / 36 2.2. Zagadnienie pracy przymusowej / 41 2.2.1. Werbunek do pracy przymusowej / 43 2.2.2. Różnice w doświadczeniach robotników przymusowych / 47 3. Historia gender w badaniach nad mężczyznami i męskością / 53 3.1. Literatura przedmiotu / 53 3.1.1. Literatura światowa / 53 3.1.2. Literatura polska / 59 3.2. Męskość w narracjach pamiętnikarskich o pracy przymusowej / 61 3.2.1. Męskość żołnierska / 62 3.2.2. Męskość cywilna / 63 3.2.3. Męskość warstw ludowych / 64 3.2.4. Męskość robotnika przymusowego / 67 4. Mężczyzna wobec ciała / 71 4.1. Słabość i wyczerpanie / 71 4.2. Choroby / 75 4.3. „Kalectwo” / 76 5. Mężczyzna jako jednostka / 79 6. Mężczyzna wobec polskości / 83 6.1. Litera „P” / 83 6.2. Praktyki „patriotyczne” / 84 6.3. Polak i Niemiec / 85 6.4. Polak i zdrajca / 89 6.5. Polski mężczyzna / 91 7. Mężczyzna wobec słabszych – obrońca i opiekun / 93 7.1. Ojcowie i „starsi” w oczach synów / 93 7.2. Obrońca/opiekun rodziny / 96 7.3. Obrońca i opiekun kobiety / 101 7.4. Bezsilność obrońcy / 106 8. Mężczyzna wobec słabszych – żywiciel / 111 8.1. Poszukiwanie pracy / 112 8.2. Mężczyzna – zdobywca jedzenia / 114 8.3. Utrata pozycji żywiciela / 117 9. Mężczyzna wobec innych – relacje pozytywne / 119 9.1. Relacje przyjacielskie / 119 9.2. Relacje damsko-męskie / 122 9.2.1. Ukochana Polka / 122 9.2.2. Niemka „zakazany owoc” / 125 10. Mężczyzna wobec innych – relacje wrogie / 135 10.1. „Źli Niemcy i złe Niemki” / 135 10.2. Bunt / 140 10.2.1. Napomnienie / 140 10.2.2. Sabotaż / 141 10.2.3. Samobójstwo i samookaleczenie / 143 10.2.4. Ucieczka / 145 10.2.5. Zabójstwo Niemca / 146 10.2.6. Konspiracja i partyzantka / 147 11. Podsumowanie / 149 Wykaz źródeł i literatury / 151