Andrzej Hejmej Skryptoralność. Literatura w dobie społeczeństwa medialnego

Szczegóły produktu Książka ta jest próbą diagnozowania nowej sytuacji literatury w społeczeństwie medialnym, kształtowanej za sprawą procesów słyszenia i praktyk słuchania, a jednocześnie sytuacji komparatystyki (i szerzej: literaturoznawstwa) jako dyscypliny uprawianej w charakterystycznych dla współczesnej kultury warunkach intermedialności. W centrum uwagi pozostają trzy zasadnicze kwestie: po pierwsze, fenomen słyszenia/słuchania w świecie XX i XXI wieku (ekspansywność dźwięku, kakofonia medialna, hiperestezja słuchowa, doświadczenie akuzmatyczne związane z różnymi formami słuchania pośredniego); po drugie, reperkusje doświadczenia audialnego w przypadku literatury nowoczesnej (procesy słyszenia i praktyki słuchania wpływające na twórczość literacką i sposób funkcjonowania literatury w społeczeństwie medialnym); po trzecie – w konsekwencji – możliwość wykorzystania w dzisiejszej refleksji literaturoznawczej wiedzy z zakresu nowych badań nad dźwiękiem i tym samym przekraczania ograniczeń tradycyjnego literaturoznawstwa monomedialnego. Proponowane interpretacje twórczości przedstawicieli pierwszych awangard, zapisów Witolda Hulewicza, nietypowych przekładów Stanisława Barańczaka czy poezji i realizacji głosowych Tadeusza Różewicza ujawniają rozmaite konsekwencje bycia w dźwięku. Szeroko rozpatrywane nowoczesne doświadczenie audialne prowadzi do sformułowania głównej tezy: literaturę jako taką – w realiach społeczeństwa medialnego, w kulturze akuzmatycznej – proponuję traktować w kategoriach nie tylko pisma (zgodnie z utrwaloną tradycją literaturoznawczą), lecz skryptoralności – jako fenomen pisma i zarazem fenomen głosu (dźwięku). Andrzej Hejmej, prof. dr hab., zatrudniony w Katedrze Teorii Literatury Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książek Muzyczność dzieła literackiego (2001, 2002, 2012; wyd. ang.: Musicality of a Literary Work, 2018), Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej (2008, 2012; wyd. ang.: Music in Literature: Perspectives of Interdisciplinary Comparative Literature, 2014), Komparatystyka. Studia literackie – studia kulturowe (2013; wyd. ang.: Comparative Literature: Literary Studies – Cultural Studies, 2018); redaktor tomu Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych (2002), współredaktor tomów Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie) (2004), Dysonanse. Twórczość Stefana Kisielewskiego (1911–1991) (2011), Transpozycje. Muzyka w nowoczesnej literaturze europejskiej (2016), Pasaże Witolda Hulewicza (2017), współredaktor antologii Archiwum dyscypliny. Historie i teorie nowoczesnej komparatystyki od Herdera do szkoły amerykańskiej (2022) oraz Literatura światowa i przekład. Historie i teorie nowoczesnej komparatystyki od szkoły amerykańskiej do biohumanistyki (2022). WPROWADZENIE W kulturze dźwięku. Słuchanie literatury I. Antropologia (audio)wizualności II. Fenomen dźwięku i sound studies III. W rozszerzonej audiosferze IV. Literatura: głos i skryptoralność V. W stronę antropologii audiowizualności Część pierwsza SPOŁECZEŃSTWO MEDIALNE – INTERMEDIALNOŚĆ – LITERATURA Literatura w społeczeństwie medialnym I. Społeczeństwo medialne II. Literatura: teksty – intermedia – hiperteksty III. Media – intermedialność – komparatystyka literacka IV. Literaturoznawstwo (przyszłości) Intermedialność i transpozycje intermedialne I. Trzy wymiary intermedialności II. Literatura intermedialna i percepcja polisensoryczna III. Inter textus – inter artes – inter media IV. Transpozycje intermedialne V. Uniwersytet – działanie komparatystyczne Komparatystyka intermedialna I. Rewizja komparatystyki II. Komparatystyka i badania intermedialne III. Intermedialność – fenomen współczesnej kultury IV. Przypadek literatury intermedialnej V. Nowa antropologia audiowizualności Część druga JĘZYK I DŹWIĘKI NOWOCZESNOŚCI Słyszeć poprzez język. Pogłosy awangardy I. Słyszenie i język (awangardowy) II. „Dźwięk-hałas” i „język-hałas” III. Symultaniczność i partytury (dźwiękowe) IV. Pogłosy awangardy: nowe dźwięki i nowoczesność Dźwięk – doświadczenie audialne – nowoczesność. Witolda Hulewicza „słyszenie kultury” I. W Hulewiczowskim świecie dźwięków II. „Sztuka słuchowa”: słuchowisko radiowe III. Radio – „uchem świata” IV. Dźwięki języka i poezji V. Zapowiedzi antropologii dźwięku Część trzecia LITERATURA I DOŚWIADCZENIE AKUZMATYCZNE Literatura w kulturze akuzmatycznej I. Doświadczenie akuzmatyczne II. Słuchanie (bez)pośrednie i kultura akuzmatyczna III. Literatura: ciało, język, głos IV. Głos in praesentia i głos in absentia Słuchający Stanisław Barańczak: przekład i akuzmatyka I. Ascoltando i doświadczenie akuzmatyczne II. Sytuowanie języka-w-dźwięku III. Con passione IV. Status tłumaczeń (i kontrafaktura) V. Translatio Część czwarta DŹWIĘKOWE ARCHIWUM LITERATURY Słuchanie literatury w społeczeństwie medialnym I. Hyperaesthesia: nowoczesne słyszenie/słuchanie II. Słuchanie i literatura nowoczesna III. Oralność (z)mediatyzowana IV. Słuchanie literatury V. Nowoczesna antropologia audiowizualności (Nie)obecny głos. W podwójnym archiwum Tadeusza Różewicza I. Archiwum literatury i skryptoralność II. W podwójnym archiwum Różewicza III. Głos Różewicza: tryb wokalności 1 IV. Poezja – „etre a l'ecoute” – „forma w ruchu” Część piąta INTERMEDIALNOŚĆ, KOMPARATYSTYKA I DZIAŁANIE INTERDYSCYPLINARNE Badania intermedialne i nowa humanistyka I. „Kakofonia medialna” II. Rekonfiguracja: od intertekstualności do intermedialności III. Literatura/medialitura i nowa humanistyka Interdyscyplinarność en passant i komparatystyka literacka I. „Umysł (inter)dyscyplinarny” II. Idea interdyscyplinarności i krytyczne przewartościowania III. Interdyscyplinarność w komparatystyce literackiej IV. Działanie interdyscyplinarne Bibliografia Nota bibliograficzna Indeks rzeczowy Indeks osobowy